Việc lựa chọn những vật phẩm thờ cúng không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn phản ánh gu thẩm mỹ và sự trân trọng giá trị truyền thống. Giữa muôn vàn lựa chọn, bộ đồ thờ men lam Bát Tràng vẫn luôn chiếm một vị trí đặc biệt, mang vẻ đẹp thanh cao, tinh tế và đậm đà hồn cốt dân tộc. Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá sâu hơn về dòng men cổ quý giá này và các loại hình đồ thờ men lam đang được ưa chuộng nhất hiện nay.
Mục lục
I. Thế nào là men lam Bát Tràng?
Men lam là một trong những dòng men cổ và đặc trưng nhất của gốm sứ Bát Tràng, xuất hiện từ khoảng thế kỷ 14. “Lam” ở đây chỉ màu xanh chàm, được tạo ra từ một loại oxit coban. Sau khi được các nghệ nhân vẽ lên cốt gốm trắng, sản phẩm sẽ được phủ một lớp men bảo vệ và nung ở nhiệt độ cao (khoảng 1200 – 1300°C). Quá trình này khiến oxit coban biến đổi, tạo ra màu xanh lam đặc trưng có độ sâu, độ trong và bền vĩnh cửu với thời gian.
Vẻ đẹp của men lam nằm ở sự hài hòa giữa sắc xanh thanh nhã và nền gốm trắng ngà tinh khôi. Sự kết hợp này không chỉ tạo ra sự tương phản thị giác thu hút mà còn mang ý nghĩa về sự cân bằng Âm – Dương, Trời – Đất trong triết lý phương Đông. Chính vì lẽ đó, men lam luôn là lựa chọn hàng đầu cho các vật phẩm mang tính trang trọng, đặc biệt là đồ thờ cúng.
II. Các dòng bộ đồ thờ men lam Bát Tràng phổ biến
Để đáp ứng những nhu cầu và gu thẩm mỹ khác nhau, các nghệ nhân Bát Tràng đã phát triển bộ đồ thờ men lam Bát Tràng thành nhiều dòng sản phẩm khác nhau, trong đó nổi bật nhất là hai dòng chính: vẽ tay và đắp nổi.
1. Đồ Thờ Men Lam Vẽ Tay
Đây là dòng sản phẩm thể hiện rõ nhất tài hoa và sự công phu của người nghệ nhân. Từng họa tiết, hoa văn đều được vẽ thủ công trực tiếp lên bề mặt gốm.
- Đặc điểm: Nét vẽ tay có độ mềm mại, thanh thoát và có hồn. Dù không thể đều tăm tắp như in bằng máy, nhưng chính sự uyển chuyển, độ đậm nhạt của từng nét cọ đã tạo nên giá trị nghệ thuật độc đáo cho mỗi sản phẩm.
- Họa tiết phổ biến: Các chủ đề truyền thống như Rồng cuộn mây, Phượng múa, hoa Sen trên đầm, hay cảnh Tùng Cúc Trúc Mai thường được lựa chọn. Mỗi họa tiết không chỉ đẹp mà còn mang ý nghĩa phong thủy sâu sắc, cầu mong sự che chở, bình an và thịnh vượng.
- Phù hợp với: Những gia chủ yêu thích vẻ đẹp truyền thống, sự thanh lịch, tinh tế và yêu thích nét vẽ thủ công. Bộ đồ thờ men lam vẽ tay đặc biệt phù hợp với các không gian thờ tự có diện tích vừa và nhỏ, tạo cảm giác ấm cúng, gần gũi.
2. Đồ Thờ Men Lam Đắp Nổi
Dòng sản phẩm này là một bước phát triển kỹ thuật cao hơn, kết hợp giữa tạo hình và hội họa. Các họa tiết được đắp nổi trực tiếp lên bề mặt sản phẩm, sau đó mới tô vẽ và phủ men.
- Đặc điểm: Họa tiết nổi khối 3D tạo ra chiều sâu và sự bề thế, uy nghi cho vật phẩm. Khi ánh sáng chiếu vào, các khối nổi sẽ đổ bóng, làm cho hình ảnh Rồng, Phượng trở nên sống động và mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Lớp men lam phủ lên các chi tiết nổi khối tạo ra hiệu ứng màu sắc đậm nhạt rất độc đáo.
- Sự công phu: Quá trình chế tác đồ thờ đắp nổi đòi hỏi sự tỉ mỉ và tay nghề cực cao, từ khâu tạo hình khối sao cho cân đối, đến việc tô men sao cho đều màu và làm nổi bật các chi tiết.
- Phù hợp với: Các không gian thờ tự rộng lớn như nhà thờ họ, đình chùa hoặc các phòng thờ riêng của gia đình cần sự trang trọng, bề thế. Bộ đồ thờ men lam Bát Tràng đắp nổi thể hiện sự vững chãi, uy nghiêm.
III. Ý nghĩa của sắc lam trong không gian thờ tự
Sắc xanh lam không chỉ đẹp mà còn mang nhiều tầng ý nghĩa, đặc biệt phù hợp với không gian thờ cúng:
- Sự thanh tịnh: Màu xanh lam là màu của trời, của biển, gợi cảm giác yên bình, tĩnh tại, giúp tâm con người lắng lại khi đứng trước bàn thờ gia tiên.
- Sự tôn kính: Vẻ đẹp nền nã, không phô trương của men lam thể hiện sự tôn kính một cách khiêm nhường và sâu sắc.
- Sự trường tồn: Màu men lam bền bỉ theo năm tháng, không bao giờ phai nhạt, cũng như lòng hiếu thảo và ký ức về tổ tiên mãi trường tồn trong tâm trí con cháu.
Dù bạn lựa chọn dòng men lam vẽ tay tinh tế hay men lam đắp nổi sang trọng, một bộ đồ thờ men lam Bát Tràng chất lượng sẽ luôn là sự đầu tư xứng đáng, giúp không gian thờ tự của gia đình thêm phần trang nghiêm, ấm cúng và vẹn tròn ý nghĩa.
